Bệnh Leucosis trên gia cầm

Bệnh Leucosis ở gà là một bệnh phát u trên các bộ phận ở gà ít gặp nhưng rất nguy hiểm. Gây nên bởi virus Retrovirus. Bệnh thường gặp là các khối u lympho (Lymphoid Leukosis – LL) do tăng kích thước sinh học tế bào tiền Lympho (Lymphoblast). Ngoài ra bệnh này còn xuất hiện thêm dạng khối u tủy bào. Hoặc do các tế bào hạt tăng sinh (Myeloid leukosis) gây nên. Chính vì sự nguy hiểm của nó và không thể chữa trị nên người nuôi gà vó căn bệnh này như văn bệnh ung thư ở gia cầm.

Dịch tễ học của virus Retrovirus

Roloff (1868) là người đầu tiên thông báo về bệnh Leuko ở gà, ông đã mô tả ca mắc “Lymphosarcomatosis”. Năm 1896, Caparrini mô tả các trường hợp gà mắc “fowl leukemia” (bệnh bạch cầu gà). Năm 1908, Ellermann và Bang khi nghiên cứu tại Đan Mạch đã tìm ra nguyên tắc gây bệnh của virus gây ung thư khi chúng truyền bệnh erythroleukemia và myelogenous leukemia. Tuy nhiên, phát hiện của họ chưa được chú y đến vì thời điểm đó leukemia chưa được xếp vào nhóm bệnh gây ung thư.

Bệnh xảy ra ở các nước trên thế giới có chăn nuôi gà công nghiệp. Virus gây bệnh Leucosis ở gà là một RNA virus thuộc giống Alpha Retrovirus, họ Retroviridae. Virus có lớp vỏ lipid nên dễ dàng bị tiêu diệt bởi các chất làm tan lipid (ether, chloroform).

Virus bị bất hoạt nhanh ở nhiệt độ cao, ở 50^oC bị bất hoạt sau 8,5 phút, 60^oC bị bất hoạt sau 0,7 phút. Với nhiệt độ lạnh, virus tồn tại lâu hơn. Ở -15^OC thời gian bị bất hoạt của virus dưới 1 tuần. Nhưng ở nhiệt độ -60^oC virus tồn tại vài năm mà không mất tính gây bệnh. Độ pH thích hợp cho virus từ 5 – 9. Nếu nằm ngoài biên độ này, hoạt tính của virus sẽ bị mất đi nhanh chóng.

Con đường lây truyền của bệnh Leucosis

Virus từ môi trường xâm nhập vào cơ thể qua 2 đường (truyền dọc từ gà mái sang gà con thông qua trứng, truyền ngang từ gà gà bệnh sang gà khỏe). Mặc dù chỉ một tỷ lệ nhỏ gà bị lây theo đường truyền dọc, nhưng đường truyền dọc qua trứng rất nguy hiểm, khiến bệnh Leucosis ở gà lây lan từ thế hệ này sang thế hệ khác.

• Những con gà trống mắc bệnh không truyền bệnh cho con con, virus nhân lên ở tất cả các cơ quan sinh sản của gà trống trừ tinh dịch. Gà trống chỉ đóng vai trò là vật mang virus và làm lây lan bệnh qua tiếp xúc trực tiếp với gà khỏe.
• Ở những con gà mái truyền virus qua trứng, lượng virus cao nhất được tìm thấy ở phần đầu ống dẫn trứng, cho thấy sự nhiễm virus của phôi có liên quan chặt chẽ với sự nhân lên của virus trong ống dẫn trứng hơn là từ các bộ phận khác.
• Không phải tất cả trứng mang virus trong lòng trắng đều có khả năng truyền cho phôi hoặc gà con. Tỷ lệ này dao động từ 12.5 – 50%. Do virus bị kháng thể trong lòng đỏ trung hòa hoặc bị bất hoạt bởi nhiệt độ.
• Virus có trong nước bọt, phân cũng là nguồn lây nhiễm virus qua đường truyền ngang.

Virus từ bên trong truyền cho gà con qua các tế bào sinh dục của cả con trống và con mái. Những virus từ bên trong thường không hoặc ít khi phát bệnh ung thư, nhưng có thể khiến cho gia cầm dễ mắc virus từ bên ngoài.

Cơ chế sinh bệnh Leucosis trên gia cầm

Bệnh Leucosis ở gà được dùng để chỉ những bệnh gây khối u lành tính hoặc ác tính trên gà do virus thuộc họ Retrovirus. Bệnh thường gặp khối u lympho (Lymphoid Leukosis – LL) do tăng sinh tế bào tiền Lympho (Lymphoblast), ngoài ra hiện nay còn xuất hiện dạng khối u tủy bào hoặc do các tế bào hạt tăng sinh (Myeloid leukosis). Đây là một căn bệnh nguy hiểm, được người nuôi ví như “bệnh ung thư ở gà”.

Sau khi vào cơ thể, virus đến khu trú trong tế bào cơ quan sinh dục cái, tế bào Lympho của túi Fabricius. Trước khi đến tuổi phát bệnh, virus chỉ tồn tại và sinh sản mà không gây nên các biến đổi bệnh lý. Khi đến tuổi cảm thụ, virus sẽ tác động đến các tuyến Lympho làm rối loạn chức năng sinh lý của cơ quan này. Các tế bào tuyến sẽ phân chia không kiểm soát tạo ra rất nhiều các tế bào tiền Lympho (Lymphoblast). Các tế bào tiền Lympho sẽ tích tụ trong các cơ quan, tổ chức và sinh ra các khối u lympho bệnh lý. Các tế bào ung thư di căn theo máu, mạch lympho gây ra các khối u kế phát.

Triệu chứng của bệnh Leucosis

Thời gian nung bệnh tùy thuộc vào chủng, số lượng virus, đường xâm nhập, tuổi và đặc tính di truyền của vật chủ. Trong phòng thí nghiệm, thời gian nung bệnh trong vòng 5 – 7 tuần, nhưng thực tế thời gian nung bệnh từ 10 – 20 tuần hoặc dài hơn. Triệu chứng của bệnh không điển hình. Gà có hiểu hiện:

• Giảm ăn, gầy yếu, tiêu chảy, mất nước.
• Một số con có biểu hiện bụng xệ, mào nhợt nhạt, ủ rũ.
• Triệu chứng không thường gặp xuất huyết lỗ chân lông ở gà.

Con vật sẽ chết sau một vài tuần từ khi xuất hiện triệu chứng lâm sàng. Trong thể myelocytomatosis, do các khối u ở tủy xương khiến cho gà hình thành các u ở đầu, ngực, chân và hốc mắt gây xuất huyết, mù mắt. U máu có thể ở da, hình thành mụn rộp máu, có thể vỡ gây chảy máu. U thận có thể gây liệt do thần kinh hông bị chèn ép. U xương làm cho các xương dài của chân bị ảnh hưởng, gà còi cọc, bước đi khập khiễng. Với gà đẻ sản lượng trứng của gà bệnh giảm, vỏ trứng mỏng, tỷ lệ chết cao hơn 5 – 15%, tỷ lệ thụ thai thấp hơn 2.4% và tỷ lệ ấp nơ giảm 12,4%.

Bệnh tích trên gia cầm

Virus có sức đề kháng tốt với tia cực tím. Trong tự nhiên, virus có khả năng gây bệnh khối y cho gà, chim trĩ, gà Nhật, vịt, bồ câu, chim cút,.. Gà con 1 ngày tuổi đến 10 tuần tuổi rất dễ nhiễm bệnh nhưng virus tồn tại ở thể ẩn trong cơ thể gà. Từ tuần thứ 16, gà trở nên gà rất dễ biểu hiện bệnh. Tỷ lệ ôm và tỷ lệ chết cao nhất từ tuần 24-26. Gà trên 1 năm tuổi có sức đề kháng tốt với bệnh. Bệnh ít khi nổ ra ở gà dưới 14 tuần tuổi. Hầu hết các giống gà đều mẫn cảm với bệnh, gà mái mẫn cảm hơn gà trống.

Bệnh Leucosis ở gà xảy ra ở gà trên 3 tháng tuổi. Bệnh tích quan sát được là các khối u ở gan, lách, thận, xương, phổi, cơ quan sinh dục, …. Các khối u mềm, trơn nhẵn, mặt cắt ngang có màu xám hoặc kem nhạt. Khối u có thể bao gồm nhiều khối u nhỏ. Thể u phân tán thường gặp ở gan, gồm nhiều u nhỏ đường kính nhỏ hơn 2mm, phân bố đồng đều khắp các nhu mô.

Thể u tập trung làm cho tổ chức bệnh sưng to, có màu xám nhạt, dễ nat. Gan, lách gà bệnh thường sưng to đặc biệt. Gan gà bình thường chỉ nặng từ 30 – 50g nhưng gan gà bệnh có con tới 500g. Lách từ 1-3g, khi sưng nặng đến 20g. Một số trường hợp gan cứng, có tơ huyết. Lách sưng to, có màu đỏ mềm dễ nát. Bệnh tích điển hình cũng thấy ở túi Fabricius, có nhiều khối u hình thành.

Chẩn đoán bệnh Leucosis trên gà

Chẩn đoán lâm sàng: Dựa vào các đặc điểm dịch tễ học và triệu chứng, bệnh tích đặc trưng để chẩn đoán. Nhưng bệnh Marek cũng gây ra khối u trên gà rất khó để phân biệt.

Chẩn đoán phi lâm sàng:

Chẩn đoán huyết thanh học:

• Bệnh phẩm: Huyết tương, huyết thanh, lòng đỏ trứng.
• Các phản ứng được sử dụng để xác định kháng thể kháng virus gồm ELISA, phản ứng trung hòa.

Chẩn đoán Virus học:

• Bệnh phẩm bao gồm: máu, huyết tương, huyết thanh, dịch ngoáy họng, lòng trắng trứng, phôi và các mô bào. Bệnh phẩm có thể bảo quản lâu dài ở -60^o
• Sự có mặt của virus trong bệnh phẩm có thể xác định dựa vào một số phản ứng như kết hợp bổ thể, ELISA, PCR, POCKIT iiPCR.

Phòng bệnh Leucosis cho gia cầm

Với bệnh Leucosis việc kiểm soát bằng an toàn sinh học là quan trọng nhất. Phòng bệnh chủ yếu kiểm soát dịch tễ học và an toàn sinh học. Để phòng chống bệnh ung thư ở gà một cách tốt nhất; người nuôi cần áp dụng tổng hợp các biện pháp phòng bệnh:

• Kiểm tra kháng nguyên trong lòng trắng trứng để loại bỏ những đàn gà mang mầm bệnh.
• Mua gà giống từ các cơ sở chăn nuôi, ấp trứng an toàn với bệnh.
• Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, phun thuốc sát trùng định kỳ. Đối với lò ấp dùng hỗn hợp foccmol, thuốc tím để xông lò ấp.
• Sát trùng dụng cụ chăn nuôi, kiểm soát người ra vào trang trại. Diệt trừ chuột, mạt gà, loại bỏ các yếu tố gây stress cho gà.
• Đảm bảo mật độ chuồng nuôi phù hợp với từng lứa tuổi của gà.
• Tăng cường công tác vệ sinh trong ấp nở trứng gà, không ấp nở trứng của đàn gà bị bệnh; vệ sinh, khử trùng máy ấp nở và dụng cụ ấp nở.
• Bảo đảm vệ sinh trong chăn nuôi, thực hiện trống chuồng sau mỗi lứa nuôi. Vệ sinh, khử trùng chuồng trại và dụng cụ, thiết bị chăn nuôi.

Sớm phát hiện đàn gà mắc bệnh để cách ly và xử lý kịp thời. Hạn chế phát tán mầm bệnh ra môi trường và lây lan bệnh qua ấp nở hoặc chăn nuôi.

Điều trị bệnh Leucosis

Bệnh do virus gây ra chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Nên việc phòng tránh để giảm rủi ro thiệt hại kinh tế là điều hết sức cần thiết.. Công tác điều trị không đem lại hiệu quả kinh tế cho người chăn nuôi. Gà mắc bệnh Leucosis nên được tiêu hủy đúng cách, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ thú y.

Nguồn: Happyvet.vn